De stikstofcrisis dreigt opnieuw vast te lopen, en dat is geen grap
Den Haag, vrijdag, 5 december 2025.
De verwachte snelle invoering van de nieuwe stikstofnorm in januari 2026 lijkt op het punt van afbraak. Zelfs de juridische zekerheid ontbreekt nog, terwijl provincies en boeren in het midden zitten. Het meest verontrustend? De rekenmethode die het kabinet wil gebruiken, is al door de Raad van State als ‘kwetsbaar’ omschreven. En toch hoopt men nog steeds op een wonder.
Een wonder is nodig voor de stikstofcrisis
De hoop op een snelle invoering van de nieuwe rekenkundige ondergrens voor stikstof in januari 2026 is in rook opgegaan. Op 4 december 2025 was de kansen op een zachte landing nog minimaal. De Raad van State oordeelde het plan al eerder als ‘kwetsbaar’, en tot op heden is nog geen geschikte kandidaat gemeld voor een rechtszaak waarin de methode wordt getoetst [1]. Provincies, zoals in Noord-Brabant en Gelderland, vrezen financiële aansprakelijkheid als bedrijven door de nieuwe regels in de problemen komen [1]. Een ingewijde benadrukt: ‘Zolang de borging niet goed geregeld is, kan een rekenkundige ondergrens nu nog niet worden ingevoerd’ [1]. In plaats van vorderingen, lijkt de situatie zelfs te verslechteren, met een duidelijke krimp van juridische zekerheid. Het kabinet blijft echter op zijn doel: invoering in januari 2026, met een beoordeling van de vooruitgang voor einde 2025 [1].
Grasland in gevaar, landbouw in onzekerheid
De stikstofcrisis dreigt ook de landbouwsector te verpletteren. Per 1 januari 2026 vervalt de derogatie voor grasland, waardoor de graslandpremie verdwijnt en boeren minder stimulans hebben om grasland te behouden [2]. De stikstofgebruiksnorm in zuidelijke zand- en lössregio’s daalt naar 221 kilo N/ha, onder het bemestingsadvies van 315 kg N/ha voor gras bij maaien en weiden [2]. Hoewel de Commissie van Deskundigen Meststoffenwet stelt dat de grondwaternorm van 50 mg nitraat/l niet wordt overschreden bij deze norm, houdt het ministerie zich aan de huidige normen vanwege nog niet voldoende grondwaterkwaliteit in zandregio’s [2]. Voorzitter Arjan Schimmel van ZuivelNL waarschuwt: ‘Lange tijd was er nog enige oog op een nieuwe derogatie per 2026, maar die lijkt nu ook te verdwijnen’ [2]. Een dalend areaal grasland dreigt een negatieve spiraal te veroorzaken: verslechtering van de waterkwaliteit, waardoor doelen van de Nitraatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water uit zicht raken [2].
Wetenschap, rechtspraak en de waarheid achter de cijfers
De hele stikstofcrisis draait rond modellen die vaak onbetrouwbaar zijn. Het stikstofmodel Aerius, voorgeschreven sinds 2023, wordt door hoogleraar Ronald Meester van de Vrije Universiteit Amsterdam als ‘onwetenschappelijk, ondeugdelijk en dus niet verdedigbaar’ beschouwd [1]. Hij stelt dat het beleid niet langer bepaald moet worden door een ‘fictieve modellenwerkelijkheid’, maar door de ‘empirie – de waarneming dus, in de breedste zin van het woord’ [1]. Ook het rekenmodel dat de gezondheidseffecten van geitenbedrijven bepaalt, blijkt niet transparant en inzichtelijk te zijn. Slechts 108 patiënten met longontsteking werden gevonden, terwijl 600–800 nodig waren voor een betrouwbaar onderzoek [1]. Het kabinet houdt zich aan een rekenmodel dat geen echte patiënten kon identificeren, wat leidt tot de veronderstelling dat het causale verband ontbreekt [1]. In plaats van op wetenschap, wordt politiek en rechtspraak bepaald door onduidelijke cijfers en onafgewerkte modellen [1].