Kamer debatteert over nieuwe doorstroomtoets terwijl discussie over eerlijkheid oplaait
Den Haag, donderdag, 11 december 2025.
Vanavond debatteert de Tweede Kamer over onderzoek naar de doorstroomtoets voor groep 8-leerlingen. Het debat komt op een cruciaal moment. Recent onderzoek toont aan dat meisjes ondanks hogere toetsscores minder vaak een havo- of vwo-advies krijgen dan jongens. De kans dat een jongen een hoger advies krijgt ligt 4,9 procentpunt hoger. Ook worden witte jongens uit rijke milieus vier keer vaker als hoogbegaafd herkend dan meisjes met een migratieachtergrond. De PO Raad wil dat er sneller dan gepland één landelijke toets komt om eerlijkheid te verbeteren. Staatssecretaris Becking staat welwillend tegenover zo’n stelselovergang, maar wil een weloverwogen besluit. Het debat begint om 19.20 uur en is live te volgen.
Verschillende toetsen zorgen voor ongelijke kansen
De doorstroomtoets is verplicht voor alle basisscholen, maar niet elke school gebruikt dezelfde toets [1]. Voor het schooljaar 2025-2026 kunnen scholen kiezen tussen zes verschillende toetsen [1]. Kamerlid Hans Vijlbrief (D66) noemde dit geen ideale situatie tijdens de regeling van werkzaamheden van 25 juni 2025: “Het maakt tegenwoordig niet alleen uit waar je wieg staat, maar ook welke toets je maakt. Scholen die overstappen op een andere doorstroomtoets scoren flink beter. Dat is slecht voor de kansengelijkheid” [1].
Staatssecretaris staat welwillend tegenover uniforme toets
Staatssecretaris Koen Becking van Funderend Onderwijs en Emancipatie staat welwillend tegenover een stelselovergang naar één doorstroomtoets [1]. In een brief naar aanleiding van de motie-Rooderkerk (D66) schreef hij: “Ik sta welwillend tegenover de mogelijke stelselovergang. Tegelijkertijd vind ik het belangrijk dat we hierover een weloverwogen besluit nemen, waarbij we rekening houden met de behoeften van de scholen, en voorkomen dat we stelselwijziging op stelselwijziging stapelen” [1]. Becking komt vanavond naar de Kamer voor het debat [1].
PO Raad wil versnelling van landelijke doorstroomtoets
De PO Raad dringt aan op een versnelde invoering van een landelijke doorstroomtoets, vóór 2030 in plaats van de huidige planning [4]. “De PO Raad vindt dat deze stap jaren eerder moet worden gezet, juist omdat elk cohort leerlingen dat nu nog door het oude systeem gaat, kansen mist die wél geboden hadden kunnen worden” [4]. De organisatie noemt drie redenen voor de haast: kansengelijkheid, minder toets- en keuzestress voor leerlingen en ouders, en een helderder systeem voor scholen en besturen [4].
Onderzoek toont genderverschillen in schooladviezen aan
Recent onderzoek van DUO laat zien dat meisjes in groep acht minder vaak dan jongens een havo- of vwo-advies krijgen, terwijl ze juist iets hoger scoren op de doorstroomtoets [8]. De kans dat een jongen een hoger advies krijgt dan een meisje met verder gelijke kenmerken ligt 4,9 procentpunt hoger [8]. Dit verschil is statistisch significant, maar DUO onderzocht de oorzaken niet [8]. Het onderzoek wijst op structurele ongelijkheid in de beoordeling van leerlingen.
Hoogbegaafdheid wordt ongelijk herkend bij verschillende groepen
Een studie in opdracht van het ministerie van Onderwijs naar hoogbegaafdheid onder 5371 leerlingen op 29 scholen toont grote verschillen aan [8]. Bij witte jongens uit rijke milieus wordt hoogbegaafdheid vier keer zo vaak herkend als bij meisjes met een niet-westerse migratieachtergrond en lage sociaaleconomische status [8]. De onderzoekers constateren dat ‘plusklassen’ voor extra uitdaging vaak vol zitten met alleen witte jongetjes [8]. Dit onderstreept de noodzaak van objectievere beoordelingssystemen.
Rol leerkracht blijft centraal in nieuwe systeem
De PO Raad benadrukt dat de positie van de leerkracht niet ter discussie staat bij de invoering van een landelijke doorstroomtoets [4]. “De leraar blijft aan zet, het advies staat niet ter discussie”, stelt de organisatie [4]. De doorstroomtoets mag het schooladvies van de leerkracht ondersteunen, maar nooit vervangen [4]. Voor een succesvolle invoering zijn volgens de PO Raad duidelijke randvoorwaarden nodig: landelijke afspraken, voldoende tijd en ondersteuning voor scholen, en eerlijke informatie voor ouders en leerlingen [4].