Anja Meulenbelt doorbreekt 80 jaar oude mannelijke hegemonie met P.C. Hooftprijs

2025-12-10 binnenland

Nederland, woensdag, 10 december 2025.
Voor het eerst in bijna acht decennia wint een vrouw de P.C. Hooftprijs voor beschouwend proza. Anja Meulenbelt (80) krijgt de prestigieuze literatuurprijs ter waarde van 60.000 euro. De feministische schrijfster werd wereldberoemd met haar autobiografische boek ‘De schaamte voorbij’ uit 1976, dat een doorbraak betekende voor de tweede feministische golf. Meulenbelt heeft meer dan vijftig titels op haar naam staan en was nooit bang voor controverse. Ze reageerde verbaasd op de toekenning: ‘Ik ben veel te controversieel voor deze prijs.’ De jury roemt haar ‘bewust subjectieve’ schrijfstijl die altijd plaatsvindt vanuit een specifieke positie in de maatschappij. De prijs wordt in mei uitgereikt door het Literatuurmuseum.

Historische doorbraak in literaire wereld

De toekenning van de P.C. Hooftprijs aan Meulenbelt markeert een mijlpaal in de Nederlandse literatuurgeschiedenis [5]. De prijs bestaat sinds 1947 en wordt jaarlijks toegekend aan wisselende genres: verhalend proza, beschouwend proza en poëzie [4]. Eerder kregen vrouwen wel de prijs voor poëzie en verhalend proza, zoals Astrid Lampe in 2024 en Marga Minco in 2019 [6]. Mannen domineerden tot nu toe de categorie beschouwend proza, met eerdere winnaars zoals Tijs Goldschmidt in 2023 en Maxim Februari in 2020 [6].

Van Black Panthers naar feministische icoon

Meulenbelts activisme begon al vroeg in haar carrière. Geboren in 1945 publiceerde ze haar eerste werk voor het Black Panthers Solidarity Committee [3]. Ze raakte betrokken bij de vroege feministische beweging, waaronder Dolle Mina, MVM-discussiegroepen en Femsoc-groepen [3]. Het boek ‘Feminisme en socialisme. Een inleiding’ uit 1975 vormde de basis voor haar politieke wereldbeeld [2]. Ze verwierp een feminisme zonder socialisme, dat ze later ‘directeurenfeminisme’ zou noemen [2]. Meulenbelt richtte de Anna Bijns Stichting op en gaf twintig jaar lang les aan vrouwengroepen in Amsterdam [3].

Politieke loopbaan en activisme voor Palestina

Naast haar literaire werk was Meulenbelt actief in de politiek als lid van de Eerste Kamer voor de SP [4]. Ze verliet de partij in 2014 omdat deze volgens haar niets ondernam na de grote Israëlische aanval op Gaza [3]. Sinds 1994 zet ze zich actief in voor de rechten van Palestijnen en richtte daarvoor de Stichting Kifaia op [3]. Later werd ze lijstduwer voor Bij1 [3]. Ze schreef meerdere boeken over het Palestina-conflict en blijft zich uitspreken over internationale vraagstukken [3].

Jury waardeert bewuste subjectiviteit

De jury, bestaande uit Tijs Goldschmidt, Chris Keulemans, Christine Otten, Marjan Slob en Gijsbert Pols, roemt Meulenbelts unieke benadering [7]. Ze benadrukken dat Meulenbelt ‘er diep van doordrongen is dat beschrijven altijd plaatsvindt vanuit een positie, vanuit een lichaam dat betekenissen krijgt opgedrongen op grond van klasse, gender, etniciteit, gezondheid’ [1]. De jury beschrijft haar stijl als ‘direct betrokken, synthetiserend en bewust subjectief’ in plaats van ‘afstandelijk, analytisch en schijnbaar neutraal’ [5]. Haar werk wordt gezien als ‘een bevrijdende eruptie, als een heilzame breuk die ruimte maakt voor heel veel nieuwe mogelijkheden’ [6].

Revival van feministisch gedachtegoed

Meulenbelt erkent een hernieuwde belangstelling voor haar werk. ‘Er is een soort revival gaande. Het winnen van deze prijs ligt misschien wel in het verlengde daarvan’, zegt ze [7]. Haar bekendste boek ‘De schaamte voorbij’ werd dit jaar opnieuw uitgegeven [2]. De jury benadrukt de tijdloosheid van haar werk: het boek heeft volgens hen niets van zijn betekenis verloren [8]. Meulenbelt blijft productief met meer dan vijftig gepubliceerde titels [3]. Ze schrijft niet alleen boeken maar ook artikelen, pamfletten, posts en commentaren [6].

Uitreiking en erkenning voor literatuur

De prijs wordt in mei 2026 uitgereikt tijdens een feestelijke bijeenkomst georganiseerd door het Literatuurmuseum [1]. Vorig jaar ontving Maarten ‘t Hart de prijs [4]. De P.C. Hooftprijs geldt als een van de belangrijkste Nederlandse literatuurprijzen voor een oeuvre [4]. Meulenbelt zette zich jarenlang in tegen wat zij zag als structurele benadeling van vrouwen bij het toekennen van literaire prijzen [4][6]. Met deze toekenning krijgt haar strijd voor gelijkwaardigheid in de literatuur een symbolische bekroning.

Bronnen

literatuurprijs feminisme